سوغات استان کردستان مانند سایر استان‌های کشور، شامل انواع شیرینی‌ها و محصولات کشاورزی محلی و صنایع دستی متعدد است. با ما همراه باشید و بیشتر درباره هنر مردم کردستان بخوانید.

استان کردستان در دامنه‌ها و دشت‌های پراکنده‌ی رشته‌کوه زاگرس میانی قرار گرفته است. این استان از شمال با استان‌های آذربایجان غربی و زنجان، از شرق با همدان و زنجان، از جنوب با استان کرمانشاه و از غرب با کشور عراق همسایه است. این استان آب‌وهوای بسیار مطبوعی دارد؛ به خصوص در فصل تابستان که میزبان گردشگران زیادی است.

مسافران متعددی که به اقصی نقاط ایران سفر می‌کنند معمولا در فکر خرید سوغات و یادگاری برای دوستان و آشنایان خود هستند. استان کردستان نیز مانند سایر استان‌های کشور، سوغات و صنایع دستی متعددی دارد که در سفر به این استان می‌توانید تهیه کنید و برای عزیزانتان به یادگار ببرید. سوغاتی‌های این استان را می‌توان به دو دسته‌ی محصولات خوراکی و صنایع دستی تقسیم کرد.

صنایع دستی

صنایع دستی هر منطقه بخشی از میراث فرهنگی و نمادی از آداب و رسوم و سبک زندگی اهالی آن منطقه هستند. گردشگران نیز همواره توجه ویژه‌ای به صنایع دستی دارند و معمولا از نمایشگاه‌های عرضه‌ی صنایع دستی چه برای بازدید و چه برای خرید سوغات، استقبال می‌کنند.

استان کردستان هم از دیرباز مهد تولید صنایع دستی متعدد بوده که برخی از آنها شهرت جهانی دارند. به همین دلیل یکی از انتخاب‌های مسافران کردستان برای تهیه‌ی سوغات، صنایع دستی است.

قالی دستباف

نام کردستان با قالی دستباف گره خورده است. قالی بافی در کردستان بسیار رایج است و مردم سختکوش این منطقه با ذوق و سلیقه‌ی خود این هنر ارزنده را زنده نگه داشته‌اند و حاصل تلاش آن‌ها قالی‌های دستبافی است که زینت‌بخش منازل است.

قالی افشار، سنندج، بیجار و بوکان امروزه شهرت جهانی دارند و یکی از ارزشمندترین فرش‌های ایران محسوب می‌شوند. البته فرش کردستان این روزها رونق گذشته را ندارد اما هنوز هم رایج است. بیشتر طرح‌های بافته شده در کردستان طرح‌های شکسته هستند و به ندرت از طرح‌های دیگر استفاده می‌کنند. از میان طرح‌های بافته شده در کردستان طرح‌های ماهی درهم (هراتی)، ریزماهی نقش بته‌ای، گل وکیلی، گل میرزاعلی، گل مینا و شاخ گوزن و میناخانی را می‌توان نام برد.

گلیم سنه، گلیم مشهور کردستان

یکی از هنرهای دستی زیبای اهالی کردستان، گلیم دستبافت است. البته این هنر با گذشت زمان رونق سابق خود را از دست داده اما همچنان گلیم سنه جایگاه خود را در میان صنایع دستی ایران حفظ کرده است.

در بافت گلیم سنه از روش بافت چاک‌دار استفاده می‌شود. در روش بافت چاک‌دار گلیم‌ها دو رو بافته شده و می‌توان از هر دو روی گلیم استفاده کرد و هر دو رو دارای نقوش واضح و رسایی است که نشان دهنده‌ی توانایی و هنر زنان و مردانی است که در گذشته‌های دور با فعالیت در این عرصه نه تنها نیازهای خود را تامین می‌کردند بلکه این هنر محلی به عنوان منبع درآمد آنها بوده است.

گلیم که در کردی به آن (به ر) یا (به ره) می‌گویند یکی از انواع صنایع دستی زیراندازی و پوششی است که از ابریشم، موی بز، پشم گوسفند و یا دیگر چهارپایان اهلی بافته می‌شود. مرکز اصلی گلیم سنه شهر سنندج است.

نازک کاری چوب

ساخت محصولات چوبی و نازک کاری در شهر سنندج سابقه‌ای طولانی دارد. از قدیم‌الایام محصولات چوبی ساخته شده در این شهر طرفداران خاص خود را داشته است. خیابان شهدای سنندج امروزه به یکی از مراکز اصلی عرضه‌ی صنایع دستی به خصوص نازک کاری روی چوب تبدیل شده است.

کردستان مهم‌ترین استان کشور از لحاظ تولید محصولات نازک‌ کاری است. هنر نازک کاری ترکیب قطعات بسیار کوچک از انواع چوب‌های پرداخت شده‌ی طبیعی است که با ظرافت خاص در کنار هم قرار می‌گیرد و موجب به وجود آمدن آثار بسیار ظریف چوبی می‌شود.

از مهم‌ترین محصولاتی که با نازک کاری ساخته می‌شود می‌توان به تخته نرد، قلمدان، تخته شطرنج، قوطی سیگار، شیرینی خوری، کیف زنانه، جعبه‌ی لوازم آرایش، سینی و بشقاب اشاره کرد.

کلاش یا گیوه

گیوه دوزی که در کردستان با نام کلاش بافی نیز شناخته می‌شود، در بازارهای محلی و ملی رونق زیادی دارد و این پاپوش سنتی هماهنگی جالبی با لباس کردی دارد.

گیوه یا کلاش، میان زاگرس نشینان قدمتی چندین هزار ساله دارد و بدون شک جزو اولین پاپوش‌های سنتی بشر است که انسان مبتکر دوران‌های گذشته با استفاده از مواد اولیه‌ی فراوان و ارزان قیمت طبیعی که در دسترس قرار داشتند و با به کار بستن ذوق سرشار خویش اقدام به تولید دستی آن کرده است.

از مزایای این هنر دستی می‌توان به سبک و طبیعی بودن تمامی مواد آن، مقاوم بودن نسبت به کفش‌های معمولی، استفاده از الیاف سلولوزی، جذب رطوبت زیاد و در دسترس بودن مواد ساخت آن در منطقه نام برد.

رویه‌ی این کفش از نخ پنبه ‌ای بافته شده و زیره‌ی آن از پارچه‌ی فشرده تشکیل شده است؛ به همین دلیل کلاش کفشی سبک، نرم، قابل انعطاف و متناسب با محیط کوهستانی است.

شیرینی‌های سنتی

هر شهر و دیاری شیرینی‌های سنتی مخصوص به خود را دارد. استان کردستان نیز از این قاعده مستثنی نیست. در کردستان می‌توانید شیرینی‌های مختلفی مانند شیرینی کنجدی، بادام سوخته و آدامس سقز تهیه کنید. البته مواد خوراکی دیگری غیر از شیرینی نیز در کردستان برای فروش عرضه می‌شوند که آنها را نیز می‌توانید به عنوان سوغات تهیه کنید. نان کاک، نان برنجی، عسل طبیعی، روغن طبیعی، باسلوق، خشکبار و مویز نیز انتخاب‌های خوبی برای خرید به عنوان سوغات هستند.

نوعی شیرینی به نام کماج  و نوعی حلوا سوهانی نیز از شیرینییهای محلی شهرستان بیجار هستند. در شهرستان سقز انواع تخمه‌ی بوداده‌ی به عنوان سوغات شهرستان عرضه می‌شود. در شهر بانه نوعی مویز سیاه که شربت آن بسیار مقوی است در آب‌میوه‌ فروشی‌ها عرضه میشود.

مراکز خرید شیرینی و سوغات استان در شهر سنندج عمدتا در خیابان فردوسی روبه‌روی سینما بهمن قرار گرفته‌اند.

شیرینی کنجدی

مهم‌ترین شیرینی که خاص شهر سنندج است، شیرینی کنجدی است. این شیرینی در دو نوع «شکری» و «گزانگبین» در محل‌های فروش عرضه می‌شود.

شیرینی کنجدی گزانگبین

این نوع شیرینی خاص شهر سنندج و استان کردستان است. چون انگبین، شهد حاصل از حشره‌ای است که در کوهستان‌ها و دشت‌های کردستان می‌توان از روی درختی به نام انگبین به دست آورد. برای تهیه شیرینی کنجدی گز انگبین یا کنجدی گزو (در زبان محلی مردم کردستان)، کنجد را بو می‌دهند و در ادامه‌ی کار شهد انگبین را اضافه کرده و پس از آن بر روی سطحی پهن می‌کنند و برش می دهند. شکل ظاهری این شیرینی قطعات منظمی از کنجد فشرده شده است که بسیار مقوی و خوشمزه است.

شیرینی کنجدی شکری

این نوع از شیرینی کنجدی هم مانند شیرینی کنجد گزو است با این تفاوت که بجای شهد انگبین، شهد شکر را به کنجد بو داده می‌افزایند.

بادام سوخته

بادام سوخته یکی از شیرینهایی است که به عنوان سوغات کردستان شناخته می‌شود. طرز تهیه‌ی آن به این صورت است که بادام و شکر را مخلوط می‌کنند و در ظرفی می‌ریزند و ۴ قاشق سوپ‌خوری آب در آن ریخته و ظرف را روی آتش می‌گذارند تا شکر طلائی شود، سپس بادام و شکر را روی غربال می‌ریزند تا سرد شود و سپس بادام را با دست از شکر جدا می‌کنند. مجددا شکر را در ظرفی ریخته و روی آتش می‌گذارند تا آب شده و به شکل کارامل در آید. بادام را در شکر کارامل شده ریخته و هم می‌زنند تا مخلوط شود سپس مخلوط بادام و کارامل را روی یک سینی مسی ریخته و با قاشق از هم جدا می‌کنند. در ضمن برای درست کردن این شیرینی می‌توان به جای شکر از عسل هم استفاده کرد.

برساق

برساق نوعی نان روغنی محلی کردستان است که به ویژه در شهر بیجار تهیه می‌شود. این نان محلی از ترکیب آرد، شکر، تخم مرغ، شیر و سایر مواد به دلخواه درست میشود. با این مواد خمیری تهیه کرده درون آن را با گردو شکر و دارچین پر می‌کنند و سپس آن را در روغن سرخ میکنند. البته این نان با همین نام به شکلهای گوناگون در مناطق مختلف ایران تهیه میشود.

آدامس سقز

اهالی این منطقه به خوبی سقز را میشناسند و می‌دانند که چه خواصی دارد، چون درختانی که از آن سقز تهیه می‌شود اغلب مربوط به مناطق کوهستانی استان‌‌های کردستان، کرمانشاه، ایلام و کهگیلویه و بویراحمد است. سقز در واقع صمغ، رزین یا شیره‌ی غلیظ درختی به نام بنه یا درخت پسته‌ی ‌وحشی است. معمولا از تنه‌ی این درخت در فصل پاییز به طور طبیعی یا با ایجاد شکاف، صمغی خارج می‌شود که در فارسی به آن سقز می‌گویند.

شیره‌ی سقز در زمان ترشح از تنه‌ی درخت به رنگ سبز روشن و غلیظ و چسبناک است و به عنوان یک مسهل و ملین در درمان یبوست کاربرد دارد و چون مقوی معده بوده و به هضم غذا کمک می‌کند و اشتها‌آور خوبی است حکمای مشهوری چون بوعلی‌سینا از آن برای درمان برخی از بیماری‌‌های گوارشی استفاده می‌کرده‌اند.

سقز همچون آنتی‌بیوتیک تا حدودی با باکتری عامل اصلی زخم‌معده و اثنی‌عشر مقابله می‌کند ضمن این‌که بسیاری از اهالی محلی، شیره‌ی خام سقز را در حالت ناشتا می‌خورند، چون عقیده دارند موجب دفع سنگ کلیه می‌شود.

سقز فواید و خواص متعددی دارد. در زمان خرید آدامس طبیعی سقز انواعی را که مورد قبول وزارت بهداشت و دارای تاریخ مصرف هستند انتخاب کنید یا سقز تصفیه شده را از عطاری‌‌های مجاز تهیه کنید و از خرید انواعی که بدون نام و نشان هستند و معمولا توسط دستفروشان دوره‌گرد به‌فروش می‌رسند اجتناب کنید.